Nesnel Değişimler Ve Komünistler

Sıralanan değişimler ve sonuçları, bilim çevreleri çok daha önceden soruna işaret ettiyse de, özellikle İkinci Dünya Savaşı ertesinde çıplak gözle görünmeye başlandı. Ancak görmek yetmiyor. Sorunun nedenlerini doğru saptamak, bu doğrultuda çözüm yolları bulup çıkarmak gerekiyor. Komünistler bunu yapamadı.

Komünist partiler ekolojik sorunun global karakterini, genel insani yanını göremediler. Komünist partilere göre sorun sınıfsaldı, tümüyle kapitalizmden kaynaklanıyordu, sosyalist ülkelerde “ekolojik sorunlar yoktu” ve dolayısıyla yapılacak bir şey de yoktu ve tek çare sosyalizmdi.

Ekoloji sorununa yaklaşım, altmışlı yılların sonu, yetmişli yılların başlarında gelişen yeni demokratik bir hareket olarak çevre hareketine ve politik bir hareket olarak yeşillere bakışa da yansıdı. Büyük çoğunluğunu komünist partilerden uzaklaşan ya da öteki sol hareketlerden gelen insanların oluşturduğu geniş çevreci hareket kapitalizmi korumaya dönük burjuva hareketler olarak değerlendirildi. İki sistem arasında yarışmaya, bu yarışta ekonomik büyümeye öncelik tanıyan sosyalizm anlayışı, ekonomik büyümeyi sorgulayan ve kalkınmada ekolojik etki değerlendirmeleri öneren çalışmaları tümden yadsıdı ve hatta düşman ilan etti.

Yetmişli yılların ortasından başlayarak gelişmiş ülkelerde hızla yaygınlaşan çevre hareketi, yeşillerin politik gündeme müdahalesi, politik platformlarda etkin olmaya başlaması ve Birleşmiş Milletler bünyesinde çevre sorunlarının önemle ele alınmasıyla (1972 Stokholm BM Çevre Konferansı), kimi komünist partiler ekoloji sorunlarında sınıf tavrını yumuşatmaya başladılar. Ancak biriken güvensizlik ve keskin sınıf tavrının tam olarak terkedilmemiş olmasından ötürü çevre hareketleri ve yeşiller, komünistlere bir türlü sıcak bakamadılar. Bu soğuklukta alternatif bir program ve çeşitlilik içinde partileşen yeşiller ile komünistler arasında demokrasi ve insan hakları açısından ciddi farklılıkların da payı vardı. Komintern geleneğini daha önceden aşabilmiş partiler çok daha önceden sorunun genel insani kavrayıp buna uygun davranabildiler, çevre hareketleri ve yeşiller ile olumlu diyalog ve işbirlikleri geliştirebildiler.

Komünistler ekolojik sorunun global karakterini fark etmiş olsalar da, doğru çözüm yolları ortaya koymalarına engel kuramsal ve siyasal yanlış ve eksikler engelini aşamadıklarından programatik yaklaşımlarında doyurucu sonuçlara varamıyor ya da özel olarak ekolojik programlar geliştiremiyorlar.

Gecikmiş de olsa Türkiyeli komünistlerin önünde, söz konusu yanlış ve eksiklikleri aşma ve çevre hareketleri ve yeşiller ile eşit haklı, yapıcı diyalog ve işbirlikleri geliştirme görevi ve olanağı duruyor.

Gelişmiş ülkelerde yeşil hareket 68 kuşağından geliyor. 68 Hareketi’nin sorgulayıcı ve özgürlükçü geleneğine yaslanıyor. Öncüler ağırlıklı olarak Marksist hareketteki Stalinist geleneği sorgulayan Marksistlerdi. Türkiye’de de bir 68 kuşağından söz ediliyor. Ancak Türkiye’de, gelişmiş ülkelerdekine paralel bir 68 kuşağından söz edilemez. Türkiye’de 68’le birlikte doğayı ve toplumu sorgulayan bir özgürlükler hareketi değil, Stalinist eğilimli bir sol hareketin bölünerek çoğalması yaşandı. Komintern geleneğinin kimi kolları ve bu arada biz doğanın, toplumun ve insanın kökten sorgulanmasına henüz başlıyoruz. Bununla bir  geliştirebilmemiz için ipuçları veriyor.

Türkiye’de yeşil hareketin ve alternatif yeşil politikanın Batı benzeri ulusal kökleri ve geleneği yok. Eğer bir ‘yeşil hareket’ten söz edilebilirse, ancak 84-85 yılları başlangıç alınabilir. Dolayısıyla Türkiye’de bir yeşil-komünist ayrımı ve çatışması tarihi yoktur. Ekolojik sorunlarda dar kuramsal yaklaşıma düşmediğimiz ve ekolojik sorunları salt yeşillerin işi gibi görmediğimiz, diyalog ve işbirliğine yöneldiğimiz sürece de böyle bir ayrılığa düşme olasılığı olmayacaktır.

Not: EKOLOJİ TEZLERİ  (10 Şubat 1991 tarihinde ADIMLAR dergisinde yayınlanmıştır.)