“Ey şair; ey sazının hürriyet ve intikam sesleriyle dünyanın haksızlıklarını, fenalıklarını telin eden büyük muganni (şiiri nağmeli okuyan)…”

Böyle başlar 1 Kasım 1922’de Ahenk gazetesinde iki sayfa sekiz sütun üstüne verilen uzun başyazı! Başlık: “Dante’ye”dir. Yazının altında Mehmet Şevki imzası vardır, yanına düşülen tarih, 14 Mayıs 1338’dir (1922). Demek ki ilk o tarihte yayınlanmıştır bu yazı ve tekrar yayınlanmaktadır. Niye?

Ne gibi bir amaç güdülmektedir bu tekrar ile?

Ahenk, muhafazakâr ve ılımlı olarak tanınan bir gazetedir. 1895 Yılında kurulan gazete, geçmişinde ne İttihat Terakki, ne de Hürriyet İtilaf yanlısı olur. Ama yazıda; biten savaşa, yaşanan acılara, acıları yaşatanlara Dante’nin “İlahi Komedya”daki cehennem tasvirlerinde gezerek savaşa lanetler okunmaktadır.

Milyondan fazla Osmanlı vatandaşının cephelerde, milyondan fazla Osmanlı vatandaşının da sürgün yollarında ve çöllerde ölümüne neden olanlaradır okunan lanet.

Yazar yaşatılan acıların hesabını sorar; şimdi nerededir o savaş baronları, cehennemin hangi katındadır kan içiciler, iktidar hastaları, altın ve sefa düşkünleri?..

İlk yayınlandığından bir gün sonra İzmir’e Yunanistan kuvvetleri çıkacaktır, ancak bunun sözü geçmez tekrar edilen yazıda.

Peki, Kasım 1922’de tekrar yayınlanan yazı 1919’daki çerçeveyle sınırlı okunabilir ve yorumlanabilir mi? 1919-22 Arasında öyle olaylar yaşanmıştır ki İzmir’de, yazının yeniden yayınlanması ancak bu yaşananlarla açıklanabilir.

                                                            **       **       **

13 Eylül günü alevler teslim edilen İzmir, son iki ayda çok büyük acılar yaşamıştır. İzmir’i İzmir yapan canlı sosyal hayat biter. Sanayi ve ticaret söner. Şehrin en güzel yerleri, yapıları 18 Eylül’e kadar yanar, kül olur. Bunun dünyaca bilinen adı “Büyük İzmir Yangını”dır. Niye büyük?

“Şehrimiz İstatistik Müdüriyeti’nce elde edilen malumata göre İzmir’de mevcut 42.945 haneden hariki hasıl (yangın) esnasında 14.004 hane muhterik (yanmış) olarak 28.941 hane elyevm (halen) mevcut olan(dır) dükkân ve mağaza miktarı da 9.696 adettir. Bunların 6.410 adedi İslamlara, 1648’i Rumlara ve mütebakisi Musevilerle ecnebilere aittir.” (Yrd. Doç. Dr. Turan Akkoyun, “Atatürk Devri İzmir Basını ve Kamuoyu Üzerindeki Tesiri”; http://www.atam.gov.tr)

Yangının esas zararı İzmir’in malına değildir, canınadır. 9 Ekim günü son gemi de rıhtımda denize dökülüp boğulmadan kalan, çaresiz bekleşenleri alıp götürdüğünde, İzmir bütün Hıristiyan İzmirlilerden “kurtulmuş!” olur;  İzmir’i İzmir yapan İşçi sınıfından, İzmir’i İzmir yapan ince sanatların hünerli ellerinden, ticaret ve sanayi burjuvazisinden … Neden?

Nedeni şudur: Onlar Hristiyan’dır, çoluk-çocuk Hristiyanlardan kurtulmak “farz”dır ve İzmir’e verilen en büyük zarar budur. Bu zararı hiçbir “kurtuluş” telafi edemez, edememiştir.

“Farz”dır, çünkü 23 Nisan 1920’de Ankara’da Meclis açılmadan, 16 Nisan günü Müftü Börekçizade Rıfat Efendi’den alınan fetvaya göre,  İzmirli Hıristiyan vatandaşlar Yunan kuvvetleriyle “El ele vererek İslâmları toptan yok etmeye, mallarını yağmalamaya ve kadınlarına tecavüze, Müslüman halkın bütün kutsal inançlarına hakarete kalkışmışlardır …”

“Kurtuluş Savaşı” (ya da İstiklâl Harbi), çoluk-çocuk bütün İzmirli Hristiyanları “düşman” ilân eden bu fetvaya dayanır, ordu komutanı ve vali Ferik Nurettin Paşa bunun gereğini yapar ve;

“Gerek İzmirli ve gerekse memleket içlerinden gelmiş olan Rum ve Ermeni ailelerin Türkiye dışına gitmeleri hakkındaki izin 30 Eylül 1922 akşamına kadar geçerlidir. 30 Eylül akşamından sonra toplumun huzur ve sükununu ve askeri güvenliği (sağlamak için) kalacak olanların savaş bölgesi dışına yollanacakları ”[1]nı duyurduğu, Ahenk, gazetesinde 18 Eylül 1922  tarih ve 5 numara ile yayınlanan sıkıyönetim bildirisi  ile; çocuk, kadın, yaşlı demeden bu Anadolu içlerinden İzmir’e sürülenlerle birlikte İzmirli Hıristiyan vatandaşlara yurtlarını terk etmelerini emreder.

18-45 yaş arası Hristiyan erkeklerin esir kamplarına yollanacağı da aynı bildiri emridir.

                                                       **       **       **

---