İslâm büyüklerinin acelesi yoktur: Meşrutiyet’in askıya alınmasından on bir sene sonra açılır İzmir'de Sultani (lise). Yani diğer İzmir milletlerinden yaklaşık bir yüzyıl sonra...

İzmir’de, her millet içinde, Yeni Zaman’ı, değişen dünyayı, hepsinden önemlisi “çok dilli, çok dinli” hayatın maddi ve manevi zenginliğini, renklerini gören, kendi hayatlarına, başkalarından beklemeden meşruti bir düzen getirmek isteyenler çoktur, çoğunluktur. “Kanunu Esasi”, anayasa dedikleri yani, rafa kalktı diye bekleyecek değildir şehir.

Çok dinli, çok dilli, üstelik bir de ortak dili olan kökten sürme meşruti şehre, gün gelir bir kule dikilir. Uzak geçmiş, tarih yanlış olmasın, sene Rumi 1317, Miladi 1901 ve aylardan Eylül olmalı… Niye dikilir bu kule? Padişah Abdülhamit’in tahta çıkışının yirmi beşinci senesidir,  şerefine dikilir… Eski Zaman beyleri, paşaları kule ile pek gururlanır. Nasıl…

Masallar vardır içinde hakikat saklar. Kitaplar vardır içinde hakikati saklar..

Yeni Zaman’da yeni insanın vakti yoktur, “vakit nakittir”, iki kelâmı iki menevişle süsleyeyim de öyle söyleyeyim demez. Lâf ağızdan çıkmadan kurur…

Eski urbalarını atma, yama, giy... Eski adetleri, eski fikirleri, masalları bir yana atma... Eskilerden Yeni Zaman'a hep bir hisse kalır... Unutma!..

Yahudhanenin, salaş meyhanelerin, sabunhanelerin, hatta bir kısmında Yahudi mezarlığının olduğu bir yer iken, denizden çalınıp doldurulur, yeni saray getirilip oraya oturtulur. Kale’ye çıkıp bakan da, Değirmendağı’na çıkıp bakan da kollarını Körfez’e açmış bekler bir dev bulur...

Masallar yüksek kuytulardan şehre bakar, olan biteni görür, duyar...  Gün olur, kuytulara güneş doğar. SUYA YÜRÜYEN ŞEHİR… Bahr-i Sefid’de üç şehir vardır sevilir; Marsilya’dır bunun biri, biri İskenderiye’dir, biri de Beyrut… Üçlemek masal âdetidir,  aslı dörttür ve dördüncü elbette İzmir’dir. Ardı sıra yapılan iki demiryolu hattı, yani Aydın ve kasaba hatlarından sonra o diyarın bir…

foto: Fethiye Camii, Atina. Masal üstü: Usta olan akıl vermez, el verir… İZMİR “ANATOLİ” DEĞİL Mİ?.. Seher vakti Nif Dağı’nın taş tanrılarıyla usul usul ne konuştun sen güneş? Körfez’in kapısından çıkıp, suyun kızılına bulanıp giderken bir başka ele gittiğinin farkında mıydın sen güneş? Sabahın pusuna dalan gemi, adalar arasından tam yol geçerken başka diyara gittiğinin…

Ustalar çırağı sınar: Güneş her seher hep aynı yoldan mı çıkar gelir?! KERHANES !.. İŞTE KIYAMET ALÂMETİ !.. Seher yelidir, estikçe eser, zıvanadan çıkarır, akıl bırakmaz gemicide o sihirli nefes: “Nea Zoi!”(1) Güvertede dört dönen gemici bedeninde mayası kabaran bir büyüdür o: “Nea Zoi!” Kuvveti kudretten bir sedaya kanat açar Napoliten hava, bütün tayfayı raksa…